Franz Kafka

Franz Kafka’nın Ceza Sömürgesi, garip ve ürpertici atmosferiyle, okuyana, “neyse ki bir rüyaymış” demeyi istetecek denli tedirgin ediciliğiyle ve en önemlisi suç ve ceza arasındaki ilişkiye farklı bir bakış açısı getirmesiyle dikkat çekiyor.

Adı verilmeyen bir adada, ıssız ve bunaltıcı bir vadide, acımasız bir zekâyla kurgulanmış bir mekanizmanın, suçlu ya da suçsuz olmasına bakılmaksızın, savunması alınmaksızın mahkûm kılınmış insanları bürokratik bir katılıkla ve doğal kabul edilen bir yaklaşımla “cezalandırdığı” bir törene, suskun bir gezginle birlikte tanık olur okur. Bir yanda duygusal açıdan olaya mesafeli duran ‘tanık’ gezgin, öbür yanda yasama, yürütme ve yargı yetkilerini kendinde toplamış ve bu sorumluluğu kendini kurban etme derecesine vardıran subay. İkisi arasındaki tezat, edilgenlik/etkenlik, kuşku/inanç, akıl/duygu gibi zıt kavramları mercek altına alıyor ve bunları gerçeklikle baş etmenin karşıt olasılıkları olarak okura sunuyor.

Birinci Dünya Savaşı’nın başladığı sırada kaleme alınan bu uzun öykü, aynı zamanda 20. yüzyılla birlikte patlak veren, insanın insana karşı totaliter bir acımasızlık sergilediği ve bütün Avrupa’yı etkisine alan şiddet yüklü atmosferin, kendisi bilincinde olmasa da, Praglı Kafka’yı da nasıl eline geçirdiğinin izlerini taşıyor.

Max Brodun tarihlendirmesine göre, Taşrada Düğün Hazırlıkları Kafkanın yazdığı ilk eserlerden biridir. Brod, Kafkanın el yazısında kullandığı Gotik ve Latin harflerden yola çıkarak, Taşrada Düğün Hazırlıklarının 1907–1908 arasında yazıldığını tahmin etmektedir. Taşrada Düğün hazırlıkları, üç ayrı el yazması metninden ibarettir. Kafkanın olasılıkla büyük bir romana başladığı ama sonradan vazgeçtiği anlaşılıyor. Bu dönem, Kafkanın Assicurazioni Generali sigorta şirketinden ayrılıp Bohemya Krallığı İşçi Kaza Sigortası adlı devlet kurumuna geçtiği günlere denk geliyor. Kafka, iş değiştirme ve yoğun çalışma ortamı içinde yazdığı romandan uzaklaşmış olmalıdır.

Bir trapez sanatçısı -çok iyi bilinir ki; çalışmaları büyük varyete tiyatrolarına ait kubbelerin yükseklerinde yapılan bu sanat, insanoğlu tarafından en zor kazanılan sanatlardandır- trapeze her çıkışında aynı cesareti gösterebilmek için, önce mükemmellik adına bir çaba, sonraları ise zorba bir alışkanlık olarak, hayatını bütün gün ve gece boyunca trapez üzerinde kalabilecek şekilde düzenlemişti. Zaten son derece ikincil olan bütün ihtiyaçları da onu aşağıdan seyrederek nöbetleşe çalışan ve gerekli olan her şeyi yukarıya gönderip almak için yapılmış özel bir kutu kullanan yardımcılar tarafından karşılanırdı.

Kafka, yapıtlarını Çekçeye çeviren Milena'ya, istirahata çekildiği Meran'dan mektuplar yazar. Dostça başlayan mektuplaşmalar bir süre sonra tutkulu bir aşka dönüşür. Üstelik yalnız mektuplarda kalan bir aşktır bu. Kierkegaard ve Werther'in aşkı gibi, Milena'yla mektuplaştıkları üç yıl boyunca iki ya da üç kez buluşan Kafka, her buluşma sonrasında suçluluk içinde kıvranır, kendinden tiksinir, kahrolur; ancak buna rağmen bir sonraki buluşma anını büyük bir özlem içinde bekler. Milena'nın evli, kendisinin nişanlı olması dahi bu özlemi önleyemez. Bu sebepledir ki Milena'ya yazdığı mektuplar, aşkın soyluluğunu ve soysuzluğunu yansıtır. Büyük bir yazarın iç hesaplaşmalarını, duyarlılığını sergiler…

Kafka'nın eserlerinin hepsinde görülen yabancılaşma olgusu, onun kendi yaşamında da belirgin bir biçim izlenir. Ona göre ne kadar küçük ve basit bir yaşamı olursa o kadar mutlu ve sorunsuz olacaktır. Nazilerin Çekoslavakya'yı işgali sırasında Kafka ile ilgili birçok belge yok edildi. 20 yılsüren dostluklarının sonunda Kafka bütün yazdıklarını ölümünden sonra yakması için Max Brod'a vermişti. Yazdıklarının gereğinden fazla kişisel ve değersiz olduğunu düşünüyordu. Tabi Max onunla ayni fikirde değildi ve Kafka'nın ölümünden sonra, karışık halde bulunan binlerce sayfa metni toplayıp düzenleyerek yayınladı.

Yaşamının ve yapıtlarının ortak yanı, Camus'nün dediği gibi «Her şeyi göstermek ve hiçbir şeyi teyit etmemektedir.»

Bilgi Yayınevi’nden özenle hazırlanmış modern klasikler. Dönüşüm, bir sabah uyandığında kendini kocaman bir böceğe dönüşmüş olarak bulan genç pazarlamacı Gregor Samsa’nın öyküsüdür. Samsa yıllarca köle gibi çalışarak anne-babasına ve kız kardeşine bakmıştır. Ancak o talihsiz sabahın ardından herkes tarafından dışlanacak, artık bir parçası olmadığı bir dünyada bulacaktır kendini. Franz Kafka’nın en popüler eserlerinden olan Dönüşüm; herkesin okuması gereken, tuhaf, nükteli ve etkileyici bir dram.

Kafka, Aforizmalar'ı Ocak 1917 ve Aralık 1920 tarihleri arasında «Günah, ıstırap, umut ve doğru yol üzerine aforizmalar» ve «O: 1920 günlüğünden aforizmalar» başlıklarından oluşan iki bölüm halinde yazdı. Hayatının kederli bir dönemine denk gelen bu tarihlerde Kafka, vereme yakalandığını öğrenmiş, uzun süredir nişanlı olduğu Fellice Bauer'den ayrılmış, ailesinin; evlenmesini ve başarılı bir yazar olmasını göremeyeceğini kabullenmişti.

Aforizmalar Kafka'nın yaşam, ölüm, sanatın işlevi, iyi ve kötü üzerine yürüttüğü fikirleri açığa çıkarmaktadır. Aforizmalar'ın yazımına gösterilen titizlik, bunların gelişi güzel değil bir bütünlük içinde düşünüldüğünü, hazırlandığı ortaya çıkarır.

Kafka hayatının son yıllarında bu eserini tamamlayamamış ve bu aforizmalar ölümünden sonra yakın dostu Max Brod tarafından biraraya getirilip yayımlanmıştır.

Amerika, yapıtlarında 20. yüzyıl insanını korkularını, yalnızlığını, kaygı ve saplantılarını, kendi kendine yabancılaşmasını dile getiren Franz Kafka'nın ilk romanı. Kafka'nın 1912'de yazmaya başladığı ve Kayıp adını verdiği bu yapıt, yazarın ölümünden sonra arkadaşı Max Brod tarafından Amerika adıyla ilk kez 1927'de yayınlandı. Ailesinden 16 yaşında ayrılarak Amerika'ya, zengin amcasının yanına giden Praglı delikanlının yaşantısını kendi ağzından anlatan bu romanı, iyimser tutumuyla, Kafka'nın öbür iki romanı Dava ve Şato'dan belirgin ölçüde ayrılır. Amerika'daki labirent görünümle merdiven ve koridorlar, yazarın sonraki romanlarının temel atmosferinin ipuçları sayılır. Yapıtlarıyla bütün bir çağdaş edebiyatı etkileyen Kafka'nın bu romanını Ayça Sabuncuoğlu'nun yeni çevirisiyle sunuyoruz.

Bir sabah uyandığında tutuklandığını öğrenen Josef K.’nın hayatı 30. yaş gününde bir anda değişir. Neyle suçlandığı, neden tutuklandığı kendisine hiç bir zaman söylenmez. İlk önce bunun bir şaka olduğunu düşünen K., durumun ciddiyetini kavradığında olaylar içinden çıkılmaz bir hal alır. Suçunu öğrenebilmek için çeşitli yollar deneyen K.’nın bu süreçte karşılaştığı olaylar akıcı bir dille anlatılmaktır. Bir yandan normal yaşamına devam ederken bir yandan da dava sürecini takip eden K.’nın yaşadığı çıkmazın ele alındığı romanda; insanlar arasındaki kopuk ilişkiler, güvensizlik, iletişimsizlik ve yaşananların sorgulanmamasının doğurduğu sonuçlar işlenmektedir.

Franz Kafka’nın ileri görüşlülüğünün kanıtı olan Dava, yazıldığı günden bu yana güncelliğini hiç yitirmemiştir. Roman, yazarın Oxford Metinleri diye adlandırılan el yazılarından Amerikalı ve Alman uzmanların gerçekleştirdikleri çalışmalardan oluşturulmuştur. Romanda öne çıkan en önemli unsurlardan biri korkudur. Dava’da XX. yüzyılın Korku Çağı olarak adlandırılmasının güzel bir örneği okuyucuya sunuluyor. Mücadele zorlu bir süreçtir ve her zaman istenilen sonuç elde edilemeyebilir.

Hayvan Öyküleri Kafka’nın grotesk tarzının en belirgin göründüğü eseridir. Kafka öykülerinde, hayvan kahramanlarla insan olan ve olmayan arasında bir gerilim yaratarak, aynı gerilimi kişi ve diğeri arasındaki gerilimle özdeş hale getirmiştir. Kendi ve kendi olmayan arasındaki gerilimle oynayarak başkası olmanın varlık felsefesindeki yerini keşfetmeyi sağlamıştır. Hayvan Öyküleri’nde insanın kimlik özelliklerinde kritik önem taşıyan biri ve diğeri arasındaki boşluğu netleştirmeyi sağlamıştır. Grotesk karakterlerin gizemli var oluşları ve absürt görünümleri, sürdürülebilir bir gerçeklik sağlamak adına gölgelerin altında saklanmalıdır Kafka için. Bize ait olmayan dünyalar bizi yabancılaştırarak alışık olduğumuz, bildiğimiz ahenkli dünyanın tutarlılığını kırıp paramparça eder. Kafka’nın bu tuhaf evreni kullanımı benzersiz, derin ve karmaşıktır. Kişinin dünyayla arasındaki tehlikeli ilişkinin derin ve varlıkbilimsel gösterisini sunan Kafka, bunu yaparken de insan zihninin, derinlerinde gömülü yabancılaşmaya müsait yanını bir kez daha hatırlatıyor.

Yeni bir avukatımız var: Dr. Bucephalus. Uzaktan bakıldığında Makedonyalı İskender`e yardım etmiş bir savaş atını andıracak tek özelliği yok. Fakat bu adı bilenler, avukatın görünüşünde kimi özellikler bulabilir yine de. Örneğin, geçen gün adliye sarayının dışındaki merdivanlerde akıldan yana şansı olmamış bir mübaşir gördüm: Dr. Bucaphelus, ayaklarını alışılmıştan yukarı kaldırıp mermerde çın çın öten adımlarla basamakları tırmanırken, mübaşir, at yarışlarını kaçırmayan bir küçük uzmana has bakışlarla, hayranlıkla onu izliyordu.