kk
Free
Мұхтар Әуезов

Қамбар жыры

  • Ерген Мухаметрахимовцитирует8 лет назад
    ҚАМБАР» ЖЫРЫ
    "ҚАМБАР" ЖЫРЫНЫҢ ҚЫСҚАША МАЗМҰНЫ
    Қазақ елінің ескі тарихынан, халық мұрасынан қалған үлкен жырдың бірі — "Қара қасқа атты Қамбар" жыры. Мұның мән-жайын тексеруден бұрын әуелі қысқаша түрде әңгіме мазмұнын айтып өтейік.
    Бұрынғы өткен заманда он екі баулы өзбекте Әзімбай деген бай болады. Мұның алты ұлы, бір сұлу қызы болады.
    ...Қыз Назым шықты бұраңдап,
    Он сегіз толған жасына,
    Кәмшат бөрік келісіп,
    Бриллиант қойды басына.
    Қара мен төре қайғырды:
    Болса деп бізбен ашына.
    Сол Назым қыз күйеу таңдайды. Әзімбай бай: "Қызымды таңдаған адамына қосамын, дәмелі адам жиылсын", — деп, жар шашты.
    Айтылған күні қалың ел жиылып, көруге келісті. Қызға ешқайсысы жақпады. Назым қыздың көңіліне алған жігіті Қамбар еді — ол келмеді.
    Қамбар "Алпыс үйлі Арғын, тоқсан үйлі Тобыр" дейтін кедей ру ішіндегі Әлімбай дегеннің баласы еді. Бұл қара қасқа атты Қамбар атанған — әрі батыр, әрі аңшы, мерген еді. Қамбар қара қасқа атының үстінде күнін кешіріп, жаңағы аш-арық туысқандарын аңмен асырайтын. Назым Қамбарға сыртынан құмар еді. Бірақ, мұны елемегендей болады, келмейді. Қыз қапаланып жүреді. Қамбар аңда жүріп, бір күні жолбарыс соғып алып қайтты. Тағы бір күні сұңқарын алып, қол жағалап келе жатып, Әзімбай байдың ауылының үстіне тура келді. Бірақ, ауылына түспей:
    Қырындап өтіп барады,
    Сұңқарын тұтып бетіне.
    Жағалай құлын байлаған,
    Теңіздің бойын жайлаған
    Қыз Назымның ауылының
    Үстіне түсті көздері.
    Мұны көріп Қамбардың
    Жоқшылық кірді есіне:
    "Қымыз бар деп, ақ үйдің
    Түсемін барып несіне?"
    Қырындап өтіп барады,
    Сұңқарын тұтып бетіне.
    Қара қасқа тұлпары
    Жердің тартып танабын,
    Алшаңдап басып, асықпай
    Ауылдың шықты шетіне...
    Батыр ауылға түспей, өтіп бара жатқанда Назым үйден шығып, қарап тұр еді.
    Енді айламен тоқтатпақ болып, жеңгелерін жиып, дереу жіп иіртіп, өрмек құрғызды. Өрмектің бір жақ шетін көлге жеткізіп, екінші жағын үйге тірей құрғызып, Қамбардың қайтар жолына жібек өрмек бөгеуіл салды. Тегешке қымыз құйғызып, тосып отырды.
    Қамбар үйрек, қазды қара қасқа атқа теңдеп, көл жағалап қайтып келе жатып, жолында көлденең құрылған өрмекті көрді.
    ...Көрінеді Назымның Алдына өрмек құрғаны, Қамбар айтты өзіне: "Осыған көңілім бөлініп, Ұмытып кетсем жұртымды, Құдайдың, — деді, — ұрғаны!" Мәлім болды батырға, Өнер істеп Назым қыз Қыздырмақ үшін тұрғаны...
    Қамбар қызға қарамай, өрмектен қара қасқа атты қарғытып өте шығады. Назым күйінгендіктен, өз өрмегін өзі қылышпен турап тастайды да, Қамбарға дауыстайды. Батыр атының мойнын бұрып қарағанда, Назым қыз:
    Қайрылмай қайда барасың? Хан сүйекті Қамбар-ау! Қабағы қатып шаршапты, Қара қасқа аттың мойнында Өкпе, бауыр, жал бар-ау! Арызыма құлақ сал, Ақылың болса аңғар-ау! Шөлдесең сусын ішсейші, Біздің үйге түссейші, Қайнатұлы шай бар-ау! Сары аяқта бал бар-ау! Жатып, тұрып кетуге Күткендей бізде жай бар-ау! — дейді. Бұған Қамбар:
    ...Аш бөрідей жалақтап,
  • Антон Колотиловцитирует8 лет назад
    Батыр ауылға түспей, өтіп бара жатқанда Назым үйден шығып, қарап тұр еді.
    Енді айламен тоқтатпақ болып, жеңгелерін жиып, дереу жіп иіртіп, өрмек құрғызды. Өрмектің бір жақ шетін көлге жеткізіп, екінші жағын үйге тірей құрғызып, Қамбардың қайтар жолына жібек өрмек бөгеуіл салды. Тегешке қымыз құйғызып, тосып отырды.
    Қамбар үйрек, қазды қара қасқа атқа теңдеп, көл жағалап қайтып келе жатып, жолында көлденең құрылған өрмекті көрді.
    ...Көрінеді Назымның Алдына өрмек құрғаны, Қамбар айтты өзіне: "Осыған көңілім бөлініп, Ұмытып кетсем жұртымды, Құдайдың, — деді, — ұрғаны!" Мәлім болды батырға, Өнер істеп Назым қыз Қыздырмақ үшін тұрғаны...
    Қамбар қызға қарамай, өрмектен қара қасқа атты қарғытып өте шығады. Назым күйінгендіктен, өз өрмегін өзі қылышпен турап тастайды да, Қамбарға дауыстайды. Батыр атының мойнын бұрып қарағанда, Назым қыз:
    Қайрылмай қайда барасың? Хан сүйекті Қамбар-ау! Қабағы қатып шаршапты, Қара қасқа аттың мойнында Өкпе, бауыр, жал бар-ау! Арызыма құлақ сал, Ақылың болса аңғар-ау! Шөлдесең сусын ішсейші, Біздің үйге түссейші, Қайнатұлы шай бар-ау! Сары аяқта бал бар-ау! Жатып, тұрып кетуге Күткендей бізде жай бар-ау! — дейді. Бұған Қамбар:
    ...Аш бөрідей жалақтап,
  • Антон Колотиловцитирует8 лет назад
    "ҚАМБАР" ЖЫРЫНЫҢ ҚЫСҚАША МАЗМҰНЫ
    Қазақ елінің ескі тарихынан, халық мұрасынан қалған үлкен жырдың бірі — "Қара қасқа атты Қамбар" жыры. Мұның мән-жайын тексеруден бұрын әуелі қысқаша түрде әңгіме мазмұнын айтып өтейік.
    Бұрынғы өткен заманда он екі баулы өзбекте Әзімбай деген бай болады. Мұның алты ұлы, бір сұлу қызы болады.
    ...Қыз Назым шықты бұраңдап,
    Он сегіз толған жасына,
    Кәмшат бөрік келісіп,
    Бриллиант қойды басына.
    Қара мен төре қайғырды:
    Болса деп бізбен ашына.
    Сол Назым қыз күйеу таңдайды. Әзімбай бай: "Қызымды таңдаған адамына қосамын, дәмелі адам жиылсын", — деп, жар шашты.
    Айтылған күні қалың ел жиылып, көруге келісті. Қызға ешқайсысы жақпады. Назым қыздың көңіліне алған жігіті Қамбар еді — ол келмеді.
    Қамбар "Алпыс үйлі Арғын, тоқсан үйлі Тобыр" дейтін кедей ру ішіндегі Әлімбай дегеннің баласы еді. Бұл қара қасқа атты Қамбар атанған — әрі батыр, әрі аңшы, мерген еді. Қамбар қара қасқа атының үстінде күнін кешіріп, жаңағы аш-арық туысқандарын аңмен асырайтын. Назым Қамбарға сыртынан құмар еді. Бірақ, мұны елемегендей болады, келмейді. Қыз қапаланып жүреді. Қамбар аңда жүріп, бір күні жолбарыс соғып алып қайтты. Тағы бір күні сұңқарын алып, қол жағалап келе жатып, Әзімбай байдың ауылының үстіне тура келді. Бірақ, ауылына түспей:
    Қырындап өтіп барады,
    Сұңқарын тұтып бетіне.
    Жағалай құлын байлаған,
    Теңіздің бойын жайлаған
    Қыз Назымның ауылының
    Үстіне түсті көздері.
    Мұны көріп Қамбардың
    Жоқшылық кірді есіне:
    "Қымыз бар деп, ақ үйдің
    Түсемін барып несіне?"
fb2epub
Перетащите файлы сюда, не более 5 за один раз