Ölü Evinden Anılar

Bazı kimseler, tutukluları iyi yedirip onlara iyi bakmak ve yasadışı hareket etmemekle her işin bittiğini sanırlar. Bu da yanlış bir düşünce. Her insan, kim olursa olsun, ne kadar aşağı konumda bulunursa bulunsun, içgüdüsünün etkisiyle hatta bilinçsizce, kendisinin de bir gururu olduğunun göz önünde tutulmasını ister

Buradakilerin hepsi birer hayalciydi, bu hal, hemen göze çarpıyordu. Hayal kuruculuk onlarda bir hastalık halini almıştı. Gerçekten hayal kurucu tutukluların çoğu kederli, somurtkan, hasta gibiydiler. Çoğu sessiz, içlerinde nefret derecesine varmış bir düşmanlık besleyen, ümitlerini açığa vurmaktan hoşlanmayan adamlardı. Saflık, içtenlik aşağılık bir durum olarak görülmekteydi; ümitlerin gerçekleşmesi ne kadar imkansızsa, bunları kuran hayalci de bu imkânsızlığı ne derece çok duyarsa, tutuklu o oranda inatla, utançla bu hayallere dalardı.

Sürgüne kaçakçılık suçuyla geldiği halde eşi az bulunur, namuslu, ahlaklı bir adamdı.

İçimde, yaramı devamlı kurcalayıp verdiği acıdan zevk alma ihtiyacı vardı. Felaketimin bu derece büyük olduğunu gördükçe adeta zevk duyuyordum.

Buradakiler, kendi paralarıyla yemek yerken, benim içtiğim çayı neden kıskanır görünüyorlar? Polonyalı,
– Çayı kıskandıklarından değil. Onlar size soylu olduğunuz ve onlara benzemediğiniz için kızıyorlar; diye cevap verdi. Hatta çoğu size takılmak, sizi aşağılamak, küçültmek isterdi

Can sıkıntısını geçici bir zaman için olsun giderebilme amacıyla gürültülü patırtılı ve müzikli bir cümbüşe dalmak, onun için ihtiyaçtır. Hatta bazen bakarsın biri, aylarca durmadan dinlenmeden çalışır, sonra da bir gün içinde bütün kazandığını son meteliğine kadar içkiye verir, tüketir... Yine böyle bir gün yaşamak için tekrar birkaç ay kan ter içinde çalışıp didinmesi gerekir.

Bütün dünyadan mümkün olduğu kadar saklanması, başlıca amacı olan bu adamı rahatsız etmeyi çok yakışıksız ve aptalca buldum. Ama olan olmuştu bir kere...

herkes de onu kendilerinden sayıyor. Bir kibarla bir soylu içinse durum başkadır. Böyle birisi, istediği kadar adaletli, iyi kalpli, zeki olsun. Hepsi, kütle halinde, yıllar geçse, ondan iğrenerek, onu küçümsemeyecektir; onu bir türlü anlayamayacak, yıllarca, ona asla inanmayacaklardır. O, ne dost, ne de arkadaş olabilir. Yıllar geçtikten sonra aşağılamaktan kurtulsa bile, yine de aralarına giremeyecek, bu ayrılığı, yalnızlığı her zaman acıyla duyacaktır. Bazen, böyle bir ayrı tutma, tutuklular tarafından bütünüyle kinsiz olarak, bilinçsizce yapılır. Onlardan olmayan bir adam; işte o kadar... Kendinin olmayan bir çevrede yaşamak kadar korkunç bir şey olamaz

Bir amaç ve içinde bu amaca ulaşma emeli olmadan tek bir insan yaşayamaz. Amacını, ümidini yitirenler de, birçok kez, korkunç bir canavar haline gelirler. Buradakilerin hepsinin amacı cezaevinden kurtulmak, özgürlüğe kavuşmaktı

Garip bir noktadan daha söz etmek isterim. Tutuklular, amirlerinin fazla ciddiyetsiz ve fazla yumuşak olmalarından da hoşlanmazlar. Amirlerini mutlaka saymayı isterler. Halbuki bu durumda onları saymak ellerinden gelmez. Tutuklu, yüksek, göğsünde nişanlar bulunan, yakışıklı amirin koruyuculuğunda bulunmayı ister. Amirin titiz, ağırbaşlı, adaletli, kişilikli bir adam olmasından çok hoşlanır. Tutuklular böyle adamlar için canlarını verirler. Çünkü böyleleri şereflerini korur, onları hiç incitmezler. Böylece onlar için her şey iyi, her şey güzeldir