Džared Dajmond

Prvi niz čine razlike između kontinenata u divljim biljnim i životinjskim vrstama koje su bile dostupne kao polazni materijal za gajenje. Zato što je proizvodnja hrane bila presudna za stvaranje viškova namirnica kojim bi se mogli ishraniti specijalisti koji je ne proizvode, a i za stvaranje brojnih stanovništava koja su usled brojnosti imala vojnu premoć, čak i pre nego što je bila razvijena neka tehnološka ili politička premoć. Iz oba razloga svaki razvitak privredno složenih, socijalno stratifikovanih, politički centralizovanih društava iznad nivoa malih društava sa vladavinom poglavice u nastajanju zasnivao se na proizvodnji hrane.

Zato se drugi niz sastoji od činilaca koji utiču na brzine širenja i seoba, koje su se veoma razlikovale od kontinenta do kontinenta. Brzine su bile najveće u Evroaziji zbog njene glavne ose istok–zapad i relativno umerenih ekoloških i geografskih prepreka. Taj razlog je očigledan kada su posredi kretanja biljnih kultura i domaćih životinja, koja veoma zavise od klime, a stoga i od geografske širine.

Zato se drugi niz sastoji od činilaca koji utiču na brzine širenja i seoba, koje su se veoma razlikovale od kontinenta do kontinenta. Brzine su bile najveće u Evroaziji zbog njene glavne ose istok–zapad i relativno umerenih ekoloških i geografskih prepreka. Taj razlog je očigledan kada su posredi kretanja biljnih kultura i domaćih životinja, koja veoma zavise od klime, a stoga i od geografske širine.