Дүкенбай Досжан

Былтыр мінәжәт қып Мекеге барып қайтқалы әкемнің аруағы сыбырлап құлағымнан еш кетпейді... жұртты жылатпа!..– ішірткі жазып бер!... қарап отырма!...» деген үні түнемесі күңгірлеп көз ілмеймін. Ауылдағы ұлымның қоймасын күзетіп жан бағып жүре беретін жөнім бар... әкемнің әлгі даусы еш тыншытпайды-ау... еш тыншытпайды...» деп қопарыла күрсініп қос қолымен басын ұст

екен. Дөңбекшітіп қойған неғылған аруақ деп ойлап, сыпайылап бірер сауал қойдым. Терезе жақтауына қос кептер қонып күркілдесін кеп. «Шырағым, қазір не көп – ел арасынан шыққан көріпкел, бақсы, тәуіп, палшы, тамыршы, әулие көп. Дәу де болса соның бірі деп өнеріме иланбай отырсың. Әлгі бастығың айтқан соң амалсыздың күнінен жазасың, әйтсе де жазғаның еш жерге басылмайды... жабулы қазан жабулы күйінше қалады...». Ойымның үстінен дөп түскен соң ба нарт қызарып кеттім, қарсыдағы айнадан көрдім, арқабасым және жыбыршыды. «Неге олай дейсіз! Әулиелікті әлгі өзіңіз айтқандай өнер деп тұтсаңыз – жазармын, қаламымнан туған нәрсе жерде қалмайды». «Пәлі, шырағым, сенбейсің, сенбей жазылған нәрсе еш жерге өтпейді, дегенімен менің налам кісіні құр жібермейді. Соңыма шам алып түскен Бас Бух қоймадан аударып кілтін алмақ түгілі өзі үш жылға сотталып кетті. Жолыма көсе

көлденең тұрған Халық медицинасы орталығының Бас дәрігері іштүйнек боп кешкісін ауруханаға түсті.. әлгі болмашыны сылтауратып жоғалған бастығың... көр де тұр... әкімшілікке емес, ойнас келіншегіне кетті».
Мынаның сөз саптауы етімнен өтіп, сүйегіме жетіп, біртүрлі жайсыз қобалжыта бергені, жүрегім алқынып алқымыма кептелетіндей. «Әулие-еке, жүрінізші, бөлмеге барайық, ақ құманға шай қояйын... мен де іш қоймамды ашайын, сіз де ағынан жарылыңыз жарықтығым».
Қопарыла қозғалып, соңыма ілесіп көп бөлменің есігін жапқаны сол – тұла бойым суынып жүре берді, бұрын әулие, әмбиеге онша сене бермейтін басым, қолым қалтырап шәйнекті электр жүйесіне қоса алсамшы. Қонағым шешінді, шегеге қалпағын ілді, шәйнекті өзі қойды, көлдей ақ орамалын үстел шетіне дастарқан етіп жайып қалтасынан кепкен өрік, мейіз төкті. «Сырымды өлсем де ашпаймын», – деді. «Ау, жазу үшін мінез қатпарын козғау

ылайғылар ұлттық университеттің журналистика факультетін тәмәмдап, аяқты алшаң басып, редакцияны өз үйінің төріндей көретін болса, өзім шет тілдер университетін бітіргенмін. Испан тілін, Сервантес тілін бір кісіше шүлдірлеймін, қалтамда қызыл диплом. Елде шәкірттерді испанша оқытатын мектеп болмай, астанадағы сықасқан елшілік «испаншадан аудармашы өзімізде жетеді», – деп пейіл білдіре қоймай... көзге қамшы тиген ат секілденіп шырқ айналып... іздеп-іздеп... жүріп-жүріп... екі жыл бұрын осы журналға аяқ іліктірдім. «Жорналыс емессің» деп алмауға бет алып еді... жасамыс редактор он жыл бойы көз майымды тауысып аударып жүрген, машинкаға басқызып, орап, кенеп дорбаға сықастырып салып алған «Дон-Кихоттың» қолжазбасын көріп таң қалды. Басын шайқады. Қылғына жұтынып тілге келді.

Жүйке аурулары ауруханасына бір түсіп шықсам болды жеті жьлғы еңбегімді басы бүтін иемденіп шыға келмекші: басының шегесі босағанға сенбеңдер, қолжазбаны үстінен жөндегем, кемелдендіргем, тер сіңіргем деп. Қанша ойбайласа да жындының сөзіне жұрт өлсе сенбейді.

ына түрлеріңмен аштан өлесіңдер» деп қала шетінен екі бөлмелі үй сатып әперді. Екі шабаданды салақтатып көшіріп үйге

шеге қаққандай етіп былай деді. «Әй, сенің шын атың кім осы?» «Балташ». «Бәсе, жұрттың бәрі Дон-Кихот, Дон-Кихот дегенге – қазақ та қоя береді, әкесі бір жарымес болар, қиял куған, есімін құбыжықтай етіп қоя салған десем».. Осыны айтып жүзін жылытып біразырақ ойланып отырып қалды. «Ал, мен жүрем, мына әңірейген

ынау өзі көп қағаз ғой. Осыншаның бәрін испаншадан өзің аудардың ба?
– Өзім аудардым. Студент кезімнен бастап мың төрт жүз беттік толық нұсқасын былтыр жазда әзер аяқтадым. Жеті жыл өмірімді жұтты, қолжазбаны жазушылар одағында сарапшылар талқылады.
Журнал редакторы қалың қолжазбаның әр жерін ашып көріп ойлаған: осыншаны испаншадан қазақшаға аудармақ түгілі көшіріп шығудың өзі бір кісінің ғұмыры ғой, жалықпаған жазушы болады деп, мынаны сұқ саусағын сүйелдеп, миын кептіріп қотарып шыққан нағыз ақкөз жанкештінің өзі болар сірә.
Бұл көкең ойлаған: Серва

жүгіртіп, ілгішек іздеме, көкешім». Екі арада дау ушықты, арамшөптей кикілжің сөз өніп шықты. Талқылауды біттіге санап отырған алқа мүшелері іштерінен іри-тіри іруге бет алды. «Мінезі қандай өзінің». «Қалағаңның сөзінің жаны бар (Қалағасы – әлгі жүзі жылы жазушы». «Қалағаңды аудармашылыққа қосалқы автор етіп қоссақ нетеді». Бұл көкеңнің жаны ышқынып кетті. «Мәртебелі алқа, жеті жылғы өмірім... Испанияға турист боп барғанда Сервантестің үйін көремін деп көлік жалдап балама базарлық та әкелгем жоқ... Көз майымды қойшы... мың төрт жүз бет тексті басып шыққан машинистка екі костюмдік теңгемді алды... жеңі қырқылған студенттік костюммен әлі жүрмін... аясаңдаршы... бір сөйлем қоспаған кісіні кітапқа қосалқы автор етуге құдайдан ұялсаңдаршы...». Осыны айтып, бұлқан-талқан ашуланып, қолжазбамды жинап, кетуге

Сол ұшырасу үстінде екі бірдей нәрсе есімде қалыпты. Бірі: Нұрсұлтан баламның жүзінен ниеті көрініп тұрды. Жүзінен ниеті көрінген кісі жарық дүниеде қор болмайды. Шындығы шырайынан сезіліп, нұрлана білген кісі жер бетіңдегі жаратқан иенің жіберген елшісі -пайғамбар секілді.

Екінші есімде қалғаны: Шамалған жақтан келген бір кісі «пенсиям аз, пенсиям аз!» — деп құлақты қасып жеп қойды, түге. Сол мезетте Нұрсұлтан балам сөйлеп тұрған сөзін үзіп: «Ақсақал, балаларыңыз бар ма?»- деп сұрады. Әлгі кісі: «Иә, бар, бес балам бар, бәрі жоғарғы оқуды бітірген», - деп жауап берді. Нұрсұлтан балам сөз аяғын жерге тигізбей: «Қазақта қартайған ата-анасын балалары асырайды, сол салтпен сізді де балаларыңыз бағып-қақсын», - деді қолмен қойғандай етіп. Шамалғаннан келген кісінің көмейіне құм құйылды, өкпе, шағым сөз саппа тыйылды. Кең сарай іші бірауқым күмбірлеп тұрды.

Беу, дөңгеленген дүние-ай!.. Біраз сөзін ұмытып қалыппын, біраз көрген қызықты естен шығарыппын, қартайған кісіден не сұрап жарытасың! Бір қолтығымнан ауыл әкімі Байбақтинов, келесі қолтығымнан Күләш сүйемелдеп, сүйегімді қиратып алмай үйге жеткізіп салғаны есімде. Немере қызым: «Әже, қарыныңыз ашты ма?»- деп алдымнан нан ұстап жүгіріп шыққанын білемін. Шаршағаннан шағын бөлмедегі жастық тастаған төсегіме сүріне жығылыппын. Төсегіме бас қойып жатып ернімді жыбырлатып: «Тоқпын, тоқпын,